AI đang tạo ra làn sóng chuyển mình lớn cho doanh nghiệp Việt Nam. Các chuyên gia cảnh báo doanh nghiệp cần tái cấu trúc chiến lược.
Trong khi trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục mở rộng ảnh hưởng lên mọi ngành nghề, thì biến động địa chính trị và hậu quả từ đại dịch đã khiến chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng khó đoán. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt đang đứng trước bài toán khó: chuyển đổi hay tụt hậu.
Sự quen thuộc của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong năm 2025
Năm 2025 được nhiều chuyên gia dự đoán là mốc bùng nổ thực sự của trí tuệ nhân tạo trong khu vực Đông Nam Á, trong đó Việt Nam nổi lên như một điểm đến đầu tư tiềm năng về hạ tầng dữ liệu, nhân lực và tốc độ thích nghi công nghệ.
Khái niệm về AI trong thời đại hiện nay
Theo báo cáo gần đây của Google và Bain & Company, hơn 40% doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam đang có kế hoạch tích hợp AI vào hoạt động kinh doanh trong vòng 2 năm tới. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 12% thực sự hiểu rõ bản chất công nghệ này và tác động của nó đến mô hình vận hành.
Việc ứng dụng AI không còn đơn thuần là chatbot hay đề xuất sản phẩm mà đã thâm nhập vào sâu các khâu như: dự báo nhu cầu, kiểm soát chất lượng, phân tích dữ liệu khách hàng và quản lý tồn kho.
Trong một tọa đàm gần đây tại TP.HCM, ông Trịnh Quốc Hùng – chuyên gia công nghệ từ Viện Nghiên cứu số ASEAN – nhấn mạnh:
“Doanh nghiệp không chuyển đổi số ngay từ bây giờ, đặc biệt là không ứng dụng được AI vào quy trình vận hành, thì không chỉ mất lợi thế cạnh tranh, mà còn khó duy trì được mô hình kinh doanh trong 3 năm tới.”
Biến động chuỗi cung ứng
Song song với áp lực công nghệ, sự bất ổn của chuỗi cung ứng toàn cầu đang khiến không ít doanh nghiệp phải “xoay trục” chiến lược.
Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung, khủng hoảng năng lượng tại châu Âu và các chính sách kiểm soát xuất khẩu ngày càng chặt từ nhiều quốc gia khiến nguồn nguyên vật liệu trở nên thiếu ổn định, chi phí logistics leo thang.
Điển hình, theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, chi phí nhập khẩu linh kiện điện tử trong quý II/2025 đã tăng 17,6% so với cùng kỳ, chủ yếu do đứt gãy chuỗi cung ứng từ Trung Quốc và Hàn Quốc.
Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn đang có xu hướng thiết lập lại chuỗi cung ứng theo hướng gần thị trường tiêu thụ hơn (“nearshoring”) hoặc đưa chuỗi cung ứng trở lại trong nước (“reshoring”). Điều này mang đến cơ hội lớn cho Việt Nam trở thành trung tâm trung chuyển mới, nhưng cũng là thách thức trong việc nâng cấp hạ tầng và tiêu chuẩn hóa sản xuất.
Nội lực doanh nghiệp Việt còn nhiều “khoảng trống”
Khảo sát nội bộ thực tế do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện cho thấy, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đang loay hoay trong việc tiếp cận công nghệ và cải tiến quy trình. Các rào cản lớn nhất bao gồm:
- Thiếu nhân lực chuyên môn để vận hành hệ thống công nghệ mới
- Còn nhiều hạn chế về nguồn vốn đầu tư cho công nghệ chuyển đổi số
- Thiếu chiến lược dài hạn về đổi mới sáng tạo
Không ít doanh nghiệp vẫn cho rằng đầu tư vào AI hay quản trị chuỗi cung ứng thông minh là “chuyện của các công ty lớn”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều mô hình vừa và nhỏ đã bắt đầu ứng dụng các công cụ AI mã nguồn mở, hoặc thuê ngoài dịch vụ quản lý chuỗi cung ứng, với chi phí hợp lý hơn.
Trong một báo cáo phân tích gần đây, tập đoàn KJC cũng đề cập tới vai trò ngày càng quan trọng của dữ liệu trong việc tối ưu hoạt động vận hành, đặc biệt khi thị trường liên tục thay đổi và người tiêu dùng ngày càng khó đoán.
Những chuyển động tích cực khi áp dụng AI từ cộng đồng doanh nghiệp
Dù còn nhiều khoảng cách, một tín hiệu tích cực là nhiều hiệp hội ngành nghề và cụm công nghiệp đang phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu để xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo theo ngành.
Cụ thể, Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí TP.HCM đang phối hợp cùng Đại học Bách khoa xây dựng chương trình đào tạo kỹ sư công nghiệp 4.0, trong đó tích hợp các môn học về phân tích dữ liệu, AI và quản lý chuỗi cung ứng.
Ở phía Bắc, Khu công nghệ cao Hòa Lạc cũng bắt đầu triển khai mô hình hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận công nghệ AI thông qua các gói đào tạo và kết nối chuyên gia.
Không nằm ngoài xu thế, tin tức KJC cũng cho thấy đơn vị này đang tích cực triển khai chuỗi hội thảo chuyên đề tại các tỉnh công nghiệp lớn, với mục tiêu nâng cao nhận thức của doanh nghiệp vừa và nhỏ về ứng dụng công nghệ trong sản xuất bền vững.
Kết luận
Sự thay đổi về công nghệ và chuỗi cung ứng toàn cầu không còn là nguy cơ hay viễn cảnh xa vời – nó đang xảy ra và tác động trực tiếp đến từng doanh nghiệp Việt. Dù chặng đường còn nhiều khó khăn, nhưng nếu bắt đầu từ hôm nay, doanh nghiệp Việt vẫn có đủ thời gian để xây dựng nội lực, thích nghi và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu – với vai trò không chỉ là nhà cung cấp phụ kiện, mà là đối tác chiến lược.